آرماتوربندی از حساس‌ترین و بادقت‌ترین قسمتهای ساختمانی بتنی است. زیرا تمامی نیروهای کششی در ساختمان به وسیله آرماتورها تحمل میشود. بدین لحاظ در اجرای آرماتوربندی ساختمانهای بتنی باید نهایت دقت و حوصله به عمل آید.
آرماتوربندی کاری تخصصی بوده و دقت و نظارت جدی بر آن الزامی است. در برخی شرایط تمام مقاومت فونداسیون را آرماتورها تامین میکنند. مهندسین ناظر موظف هستند قبل از اجرای بتن ریزی از آرماتوربندی فونداسیون بازدید به عمل آورده و تا پایان بتن ریزی نظارت مستمر و مستقیم داشته با شند.
آرماتوربندی به عنوان یکی از اصول مهندسی در اجرای سازه بتنی شناخته میشود که تا حد بسیار بالایی بر استحکام آن سازه تأثیر دارد. نحوه اجرای آرماتوربندی در بخش‌های مختلف متفاوت است و استحکام کششی متفاوتی ایجاد می‌کند. اجرای آرماتور استحکام کششی سازه را بالا می‌برد. بتن خالی استحکام فشاری بالایی دارد و در برابر تنش‌های مختلف مقاوم است. اما بتن مقاومت کششی خوبی ندارد و در برابر تنش‌های کششی کوچک نیز دچار مشکل میشود. آرماتوربندی باعث میشود که استحکام کششی بتن بالا رود و مقاومت آن را در برابر تنش‌های محیطی بالا می‌برد.
بتن مسلح ترکیبی خاص از بتن و میلگرد است که میلگردهای آن به شکل‌های خاص کنار هم چیده شده‌اند و به صورت همزمان باعث افزایش مقاومت فشاری بتن و استحکام کششی فولاد میشود. آرماتوربندی باعث میشود که این اتصال بین بتن و میلگرد به شکل ایده‌آل صورت گیرد و این اجزاء با جزئیات بیشتری به هم وصل شوند و مقاومت سازه بتنی را بالا ببرند.
آرماتوربندی چیست؟
آرماتوربندی فرایندی است که در آن میلگردها و سایر محصولات فولادی با ترتیب خاص کنار هم چیده می‌شوند و به کمک جوشکاری سرد یا بست فلزی به هم وصل می‌شوند. آرماتوربندی یکی از اصلی‌ترین شیوه‌ها برای ایجاد ساختمانهای مدرن است که باعث میشود ساختمان از لحاظ مهندسی مقبولیت داشته باشد. در واقع ترکیب آرماتور و بتن خالی باعث ایجاد یک نوع سنگ مصنوعی میشود که از لحاظ مختلف مناسب است. بتن ماده‌ای خمیری است و به هر شکلی درمی‌آید، اما آرماتور به بتن کمک می‌کند که به شکل دلخواه مهندسین سفت شود و استحکام لازم را بگیرد.
آرماتوربندی ممکن است به صورت قرار گرفتن چندین میلگرد ساده و راست بر روی یکدیگر باشد که در سقف انجام میشود، یا ممکن است به صورت میله‌های خمیده و در هم تنیده باشد که در ستونها و فونداسیون استفاده میشود. آنچه که مسلم است این است که آرماتوربندی باید مطابق با اصول مهندسی صورت گیرد و از اندازه‌های مناسب میلگرد استفاده شود. آرماتوربندی سازه‌های بتنی بزرگ مانند مجتمع‌های چند طبقه به کمک میلگردهای بزرگتر مانند ۱۳، ۱۶ و ۲۰ انجام میگیرد و برای سازه‌های کوچکتر از میلگردهای با قطر کمتر استفاده میشود.
- از آماتور‌های زنگ زده یا آغشته به روغن نباید استفاده شود و در صورت وجود آلودگی باید ابتدا به پاکسازی آنها قبل از اجرا اقدام نمود.
- خاموت ها که آرماتورهای عرضی هستند وظیفه نگهداری آماتور‌های طولی را دارند و جلوگیری از کمانش آرماتورهای طولی در هنگام فشار بسیار زیاد پس دقت شود که رعایت ضوابط خاموت گزاری کم اهمیت تر از آرماتور اصلی نیست.
- فاصله خاموتها از یکدیگر باید حدود ۲۰ سانتیمتر باشد یا همان یک وجب با دست که به راحتی میتوان اندازه گرفت.
- خاموتها باید به وسیله‌ی سیم آماتور بندی به آماتور‌های طولی بسته شود. در واقع به وسیله سیم آماتور بندی به تمام آرماتورهای طولی مهار شوند.
- تمام آرماتورها باید توسط قیچی مخصوص بریده شوند و نباید آرماتورها را توسط دستگاه هوا برش برید زیرا باعث میشود چند سانتی متر بریده شده با حرارت غیر قابل استفاده باشد.
- از خم کردن آماتور در دمای پایین‌تر از پنج درجه سانتیگراد خودداری شود. برای خم کردن دوباره و شکل دادن مجدد، باید تمام آرماتورها به صورت سرد و با دستگاه مکانیکی خم شوند.
- فاصله بین آرماتورها تا سطح قالب بندی باید حداقل ۲٫۵ سانتیمتر باشد تا پوشش بتنی روی آرماتورها دارای ضخامت مناسبی باشد. این کار علاوه بر ایجاد پیوستگی بین بتن و آرماتور از زنگ زدگی و خوردگی آرماتورها را محافظت می‌کند
مزایای آرماتوربندی در اجرای سازه بتنی
- بتن دارای آرماتور از قدرت فشرده‌سازی و تراکم سازی بیشتری نسبت به سایر مصالح ساختمانی برخوردار است.
- با توجه به نوع آرماتوربندی صورت گرفته، بتن‌آرمه ممکن است افزایش قابل‌توجهی در استحکام کششی تجربه کند.
- در حضور آرماتور، مقاومت سازه بتنی در برابر آب و آتش قابل توجه خواهد بود.
- سیستم ساختمان دارای آرماتور نسبت به سیستم سایر ساختمان‌ها پایدارتر خواهد بود
- با کمک آرماتوربندی میتوان بتن را به شکل‌های مختلف و متنوع شکل‌دهی کرد.
- هزینه نگهداری بتن دارای آرماتور بسیار کم است.
- آرماتوربندی مانع از انحراف ساختمان از حالت اولیه میشود.
- در سازه‌هایی مانند فونداسیون، ستونها و سدها استفاده از آرماتور بهترین انتخاب ممکن است.
- در مقایسه با سازه‌های فلزی، سازه‌های بتنی نیاز کمتری به مهارت دارند.
- آرماتور باعث میشود که این نوع بتن به‌طور وسیع در سازه‌های پیش ساخته به کار گرفته شود.
معایب آرماتوربندی در سازه بتنی
- استحکام کششی بتن‌آرمه حدود یک دهم استحکام فشاری آن است.
- استحکام نهایی سازه فقط به بتن‌آرمه بستگی ندارد و مواد سازنده، تولید بتن و خرد کردن دانه شن در آن اهمیت دارد.
- هزینه‌های شکل‌دهی بتن دارای آرماتور نسبتاً بالاست.
- انقباض در بتن باعث ترک و کاهش قدرت بتن‌آرمه میشود.
مراحل آرماتوربندی یک سازه بتنی
آرماتوربندی و بتن‌ریزی یک ساختمان مراحل مختلفی دارد که هر کدام از این مراحل باید تحت نظر یک کارشناس سازه یا معمار انجام گیرد. این مراحل عبارت‌اند از:
۱٫طراحی ساختمان و مشخص کردن اجزاء آن
قبل از شروع ساخت و ساز و تهیه مصالح یک ساختمان، باید نقشه کلی آن طراحی شود و قسمتهای مورد نیاز آن رسم شود. معمولاً طراحی نقشه یک ساختمان به یک مهندس معمار یا طراح سازه نیاز دارد تا مصالح مورد نیاز و همچنین اندازه مناسب آنها را مشخص کند. برنامه‌ریزی واقعی برای ساخت و ساز و قرار دادن آنها در برنامه کاری اولین وظیفه پیمانکاران ساختمان است.
برای پروژه‌های ساده و کوچک، مانند ساختمانهای معمولی، می‌توانید از میلگردهای فولادی آجدار برای آرماتوربندی استفاده کنید. برای برنامه‌های کاربردی پیچیده مانند مجتمع‌های مسکونی بزرگ یا مجتمع فروشگاهی بزرگ یا مخازن و پروژه‌های دیگر، باید یک فرم مخصوص برای خرید انواع میلگرد تهیه کنید و با توجه به نیاز ساختمان و نحوه آرماتوربندی آنها را خرید کنید.
۳٫با طراح و نقشه کش آرماتوربندی ساختمان مشورت کنید
بعدازاینکه میلگردها را با توجه به سفارش طراح ساختمان تهیه کردید می‌توانید در مورد آرماتوربندی با مهندس ناظر خود مشورت کنید. در واقع این مهندس اندازه و نوع میلگردها را بررسی می‌کند و آنها را با جزئیات کامل با نقشه ساختمان مقایسه می‌کند. برای پروژه‌های پیچیده معمولاً مهندس طراح به صورت کامل در محل کار حضور دارد و کیفیت آرماتوربندی را مورد بررسی قرار میدهد. اما برای ساختمانهای کوچکتر و ساده‌تر فاصله میلگردها و تغییر شکل آنها اهمیت چندانی ندارد و نیازی به حضور مداوم مهندس نیست. در این سازه‌ها می‌توانید در فاصله‌های زمانی مختلف با مهندس مشورت بگیرید و از وی بخواهید که کیفیت آرماتوربندی را مورد بررسی قرار دهد.
۴٫یک روش مناسب برای آرماتوربندی انتخاب کنید!
روش‌های مختلفی برای خم کردن میلگرد و ایجاد آرماتور وجود دارد که هر کدام از آنها برای یک نوع خاص از سازه‌های بتنی مناسب است. برخی از مهندسان روش آرماتوربندی منظم، برخی روش کراواتی و برخی نیز روش گره زدن را می‌پسندند. اما چیزی که در همه این روش‌ها یکسان است، استفاده از جوشکاری سرد برای نگه‌داشتن میلگردها در کنار یکدیگر است. برای آرماتوربندی نمی‌توان از جوشکاری استفاده کرد، زیرا جوشکاری فاقد انعطاف بوده و در صورت اعمال فشار می‌شکند و استحکام کششی را کاهش میدهد.
به‌طورکلی دو روش برای بستن میلگردها به کمک سیم مفتول وجود دارد: روش ضربدری و روش بستن از کنار. در روش ضربدری، دو میلگرد آرماتور بر روی یکدیگر قرار می‌گیرند و سیم مفتول به حالت ضربدری از زیر و روی آنها عبور می‌کند. بعد از بستن انتهای سیم مفتول به یکدیگر، به کمک یک انبردست یا گاز انبر انتهای دو مفتول را گرفته و آن را بپیچانید تا به‌طور کامل سفت شود. در انتهای کار نیز باید باقیمانده سیم مفتول را به سمت پایین خم کنید تا از ایجاد یک سطح نوک تیز جلوگیری شود.
در روش بستن از کنار، بعد از قرار گرفتن میلگردها بر روی هم، سیم مفتول از زیر میلگرد پایینی عبور داده میشود و از کنار میلگرد بالایی عبور داده میشود و انتهای آنها به هم بسته میشود. این شیوه که به شیوه کراواتی معروف است، بیشتر در فونداسیون و سقف استفاده میشود.
روش مناسب آرماتوربندی
۵٫در مورد نحوه قرارگیری آرماتور و میلگردها تصمیم‌گیری کنید
نحوه قرارگیری آرماتور در سازه بتنی نقش مهمی در رسیدن بتن به نقاط مختلف آن دارد. برای ستون‌های بزرگ که در آنها از میلگردهای بزرگ استفاده میشود، فضای بیشتری در اختیار آرماتور و قالب آن قرار دهید و تلاش کنید که بتن به تمام نقاط آرماتور برسد. می‌توانید از میلگردهای کمکی برای ایجاد فضای در اطراف قالب استفاده کنید. برای فونداسیون و سایر قسمتهای زیرین آرماتوربندی نیز می‌توانید از لایه‌های عایق استفاده کنید و از این طریق از رسیدن رطوبت و خراب شدن سازه به‌مرورزمان جلوگیری کنید.
نحوه قرارگیری آرماتوربندی
۶٫آرماتوربندی را مجدداً چک کنید!
یکی از مراحلی که مهندسین همیشه در مورد آن توصیه میکنند، بررسی چندباره آرماتور قبل از بتن‌ریزی است. معمولاً آرماتور حین جابجایی یا سایر فعالیت‌های ساخت و ساز شکل می‌شوند، یا ممکن است که سیم مفتول اتصال آنها پاره شود. بنابراین، هنگام بررسی نهایی آرماتور، بر روی آن قدم بزنید و با پا به میلگردها ضربه بزنید. اگر میلگردی شل شده باشد، با مفتول آن باز شده باشد باید مجدداً توسط سیم مفتول آن را ببندید.
۷٫قالب گذاری و بتن‌ریزی
آخرین مرحله آرماتوربندی یک ساختمان شامل گذاشتن قالب در اطراف آن و بتن‌ریزی آن است. در قالب گذاری سعی میشود که از قالب‌های فلزی بیشتر استفاده شود که مانع از خروج آب سیمان از بتن میشود. این قالب‌های شکل‌های مختلفی دارند و می‌توانند انواع ستون‌های استوانه‌ای را ایجاد کنند.
بتن‌ریزی سازه بتنی نیز به فاکتورهای مختلفی از جمله آب و هوا، محل بتن‌ریزی (سقف، ستون و فونداسیون)، محل ساخت و ساز و شرایط زمین بستگی دارد. برای بتن‌ریزی مجتمع‌های بزرگ معمولاً سعی میشود که از بتن آماده استفاده شود. بتن آماده کیفیت ثابتی دارد و همه فرایند بتن‌ریزی با یک نوع بتن آماده انجام میشود.
از مهمترین قسمتهای مختلف اسکلت بتنی می توان به قسمتهای زیر اشاره نمود :
فونداسیون
ستونها و تیرها
سقف ها و دال ها
قبل از شروع عملیات آرماتوربندی فونداسیون ، باید بعد از اماده سازی داخل پی که ممکن است با بلوک های سیمانی یا با نایلون هایی که روی دو طرف پی بعد از خاکبرداری قرار میگیرد عملیات برشکاری و خم کاری برای خاموت ، خرک ، سنجاقک ، میلگرد راستا را شروع کنیم ، البته با توجه به نقشه فونداسیون که در مجموعه نقشه سازه ای ساختمان قرار دارد .
یکی دیگر از مواردی که باید قبل از شروع به آن توجه نمود این مورد است که محل قرار گرفتن ستون با میخ‌هایی که در آکس آن کوبیده شده ، قبلاً توسط نقشه بردار تعیین شده باشد یا توسط خود آرماتوربند ( در کارهای کوچک) به همراه ناظر چک شود . بنابراین پس از تعیین محل قرار گیری ستونها (میخکوبی)، نوبت به اجرای عملیات آرماتور بندی است.
قبل از برش باید سایز و اندازه خاموت را از روی نقشه درآورد ، عملیات خاموت زنی یا بصورت دستی و یا با دستگاه های خاموت زنی انجام میگیرد .
کارگاه آرماتور بندی باید در یک قسمت مشخص و یا قسمتی جدا از کار گاه اصلی قرار داشته باشد .
معمولا در کارگاههای کوچک آرماتورها را با دست ( آچار گوساله و خم زن های متصل به گیره) خم مینمایند ولی در کارگاههای بزرگ خم کردن آرماتور بوسیله ماشین انجام میشود مسئول کار گاه آرماتوربندی باید از روی نقشه تعداد و شکل هر آرماتور را تعیین نموده و به کارگران مربوط داده و خم کردن هر سری را دقیقا زیر نظر داشته باشد تا طول آرماتور ، محل خم کردن ، زاویه خم کردن و طول قلابها طبق نقشه انجام شود میل گردها باید از نوع ذکر شده در نقشه های اجرایی سازه باشد.
معمولی ترین نوع میلگرد مورد استفاده در ساختمانهای بتنی میلگرد آجدار از نوع A2 و A3 میباشد ، وزن یک شاخه میلگرد برابر است با حاصل ضرب طول شاخه در وزن مخصوص میلگرد (که برای کارخانه های مختلف متفاوت است ) .
انــواع آرماتور ( میلگرد ) مورد استفاده در ساخت وساز : ۱- میلگرد ساده ۲- میگرد آجــدار ۳- میلگرد آجــدار پیچیده
انواع فولاد که در ایران برای میلگرد تولید می شود به ۳ گروه تقسیم می شود :
نام گروه
نوع میلگرد
مقاومت تسلیم
مقاومت کششی
فــولاد A-1
صاف (بدون آج)
Kg/Cm3 ۲۴۰۰
Kg/Cm3 ۳۶۰۰
فــولاد A-2
آجدار
۳۴۰۰ Kg/Cm3
۵۰۰۰ Kg/Cm3
فــولاد A-3
آجدار
۴۰۰۰ Kg/Cm3
Kg/Cm3 ۶۰۰۰
در کارگاههای بزرگ باید حد روانی تاب کشش و ازدیاد طول نسبی گسیختگی و غیره میل گردها بوسیله آزمایشگاه تعیین و به اطلاع محاسب و مهندس کار گاه برسد ولی در کارگاههای کوچک که مصرف کل آرماتورهای آن از ۵۰ تن بیشتر نیست این کار لازم نمیباشد .
روش تشخیص میلگرد A3 از A2 :
اولین نکته این که میلگرد A3 تردتر ( شکننده ) است . اما میلگرد A2 انعطاف پذیری بیشتری دارد ، یعنی خم شدنش با نرمی همراه است.
چنانچه آج ميلگرد به شكل فنري باشد ميلگرد از نوع A2 مي‌باشد.
در میلگرد های A3 آج ها به صورت ضربدری هستند اما در A2 به صورت منفرد هستند.
در میلگرد هایA2 آج ها بصورت موازی هستند ولی در میلگرد های A3 آج ها بصورت هفت و هشت هستند.
در واقع مطابق استاندارد آج این نوع میلگردها با هم متفاوت است ولی بدلیل سوء استفاده برخی تولید کنندگان از همین مطالب ، میلگردهایی در بازار عرضه می شود که مثلا از آج استاندارد A3 استفاده شده ولی مقاومت فیزیکی و شیمیایی آن با میلگرد A2 سازگار باشد. برای صحت و اطمینان مطابق آئین نامه باید با انجام آزمایشات نوع میلگرد را مشخص نمود .
خم کردن آرماتور :
آرماتورهای تا قطر ۱۲ میلیمتر را میتوان با دست خم کرد ولی آرماتورهای بزرگتر از ۱۲ میلیمتر بهتر است با دستگاه مکانیکی مجهز به فلکه خم شود. قطر فلکه خم متناسب با قطر آرماتور بوده و باید بوسیله مهندس محاسب و مهندس کار گاه تعیین شود
کلیه آرماتورهای ساده باید به قلاب ختم شود ولی آرماتورهای آجدار را میتوان به صورت گونیا خم نمود. سرعت خم کردن باید متناسب با درجه حرارت محیط باشد و باید با نظر مهندس کار گاه بطور تجربی تعیین شود. باید از خم کردن آرماتورها در درجه حرارت کمتر از ۵ درجه سانتیگراد خودداری نمود حتی المقدور باید از باز کردن خم های آرماتورهای شکل داده شده و مصرف آن در محل دیگر خودداری کرد حتی در مواقع ضروری باید بازکردن خم ها با نظر مهندس ناظر صورت بگیرد.
در مواردي كه خم كردن ميلگردها به وسيله دست انجام مي‌گيرد، ميزکار مناسبي براي خم كردن بايد انتخاب نمود تا در هنگام خم كردن ميلگرد را به شكل مطلوب نگاه دارد، تا ميلگرد خم شده مسطح و صاف باشد . کاملا مشخص است كه در خم كاري ميلگردها با دست نمي‌توان به خوبي محدوديت قطر خم و سرعت خم‌كاري را رعايت نمود. همچنين قطر خم درقسمتهاي مختلف يكسان نخواهد بود، بويژه وقتی که در هواي سرد خم كاري انجام مي‌شود و يا از ميلگردهاي پر مقاومت و ترد يا قطر زياد استفاده شود لازم است از دستگاه‌هاي خم كن مكانيكي برای رفع این اشکال استفاده کرد .
مونتاژ و بستن میلگردها به یکدیگر طبق نقشه سازه :
بعد از آماده سازی و برش و خم کاری میلگردهای فونداسیون حال نوبت سر هم کردن آنها در داخل پی است ، در ابتدا با توجه به نقشه سازه ، اولین نوع میلگرد از زیر فونداسیون تا روی سطح پی به ترتیب روی هم قرار گرفته و با رعایت فاصله به یکدیگر به وسیله سیم آرماتوربندی و انبر آرماتوربندی بسته خواهند شد .
بعد از مونتاژ میلگرد اصلی و خاموت ها ، نوبت به میلگردهای تقویتی میرسه ، که طبق نقشه باید در محل های مقرر شده جاگذاری شوند و همچنین ریشه های ستون ها هم باید اجرا گردد ، نکته بسیار مهم در جا گذاری ریشه های ستون ، اجرای شدن خاموت های آن داخل فونداسیون هست که نکته بسیار مهمی بشمار میرود ، خاموت های ریشه ستون در داخل فونداسیون حتما باید اجرا شود ، و یکی از گزین هایی که قبل از بتن ریزی توسط ناظر ساختمان چک میشود هم همین خاموت زیر ریشه ستون ها میباشد .
در تکنولوژی جدید امروزی انبرهای دستی کم کم جای خود را به انبرهای اتوماتیک داده اند به صورتی که با قرار دادن این انبر اتوماتیک در لبه میلگردهایی که میخواهند با سیم به یکدیگر اتصال پیداکنند عمل گره را با بالاترین کیفیت و به راحتی وسرعت بالا انجام میدهد .
نکات اجرایی در آرماتوربندی فونداسیون :
در عملیات اجرایی آرماتوربندی رعایت اصول آیین نامه ای همواره یکی از تاکیدات سازمان نظام مهندسی ساختمان میباشد .
با توجه به اینکه طول هر شاخه میلگرد ۱۲ متر میباشد گاهی باید در طول های بیشتر از ۱۲ متر میلگردها را اورلب یا با وصله پوششی کرد ، باید دقت کنیم این وصله در نزدیکی ستون یا زیر ستون انجام نگیرد، طول اورلب ۴۰ تا ۵۰ برابر قطرمیلگرد در نظر گرفته می شود ولی بی شک طول دقیق تر می بایست از سوی مهندس محاسب و یا طراح اعلام گردد. وصله به چهار روش پوششی، جوشی، مکانیکی و اتکایی انجام می شود .
در صورتي كه محل وصله‌ها در نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعمل‌هاي بعدي دستگاه نظارت منعكس نباشد رعايت نكات زير الزامي است :
در قطعات تحت خمش، خمش توأم با فشار (نظير تيرها يا تير-ستونها) نبايد بيش از نصف ميلگردها در يك مقطع وصله شوند.
در صورت وجود كشش يا كشش ناشي از خمش، حداكثر يك سوم ميلگردها در يك مقطع را مي‌توان به وسيله پوشش وصله نمود.
وصله كردن ميلگردهاي تحتاني قطعات خمشي دروسط دهانه يا نزديك به آن و يا ميلگردهاي بالايي قطعه خمشي روي تكيه گاه يا نزديك آن مجاز نيست.
به طور كلي هر وصله بايد به اندازه ۴۰ برابر قطر ميلگرد با وصله مجاور فاصله داشته و در يك مقطع قرار نگيرد.
آرماتورها باید طوری به هم بسته شود تا در موقع بتن ریزی از جای خود تکان نخورد و جابجا نشود و فاصله آنها از یکدیگر باید طوری باشد که بزرگترین دانه بتن براحتی از بین آنها رد شده و در جای خود قرار گیرد.
استفاده از کاور بتنی مناسب یا همان اسپیسر بتن ( SPACER ) : دقت کنند در بعضی جاها مشاهده میشه برا کاور از آجر استفاده میکنند این کار کملا اشتباه میباشد ، برای کاور از لقمه بتنی یا اسپیسر های پلاستیکی مخصوص همین کار استفاده میشود . هدف از کاور فاصله گرفتن ميلگردهاي تحتاني از سطح پي میباشد .
کاور بتن چیست ؟ پوشش بتنی روی میلگردها یا به عبارتی کاور بتن برابر است با : حداقل فاصله بین رویه میلگردها، اعم از طولی و عرضی، تا نزدیکترین سطح آزاد بتن.
مطابق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان رعایت موارد زیر در خصوص کاور بتن ضروری است :
ضخامت پوششی بتنی میلگردها متناسب با شرایط محیطی و نوع قطعه مورد نظر نباید از مقادیر داده شده در جدول ذیل و موارد الف و ب کمتر باشد:
الف – قطر میلگردها
ب – چهار سوم بزرگترین اندازه اسمی سنگدانه ها
در روش معمول براي بستن ميلگردهاي اصلي به تنگها و خاموتها از مفتولهاي سيمي گالوانيزه به قطر ۱ تا ۵/۱ ميليمتر استفاده مي‌شود. استفاده از جوشكاري براي بستن ميلگردهاي متقاطع، به جز براي فولادهاي جوش پذير و با تأييد دستگاه نظارت مجاز نمي‌باشد. درصورت جوش نباید باعث کاهش سطح مقطع میلگرد و ایجاد زدگی در آن شود.
قبل از جاگذاری میلگردها ،باید اطمینان حاصل شود که رویه آنها،از هر نوع عامل و اثر زیانبار ،از قبیل گل،روغن،قیر،دوغاب سیمان خشک شده،رنگ ، کندگیری کننده ها ،زنگ پوسته شده و برف و یخ عاری است.
به فاصله خاموتها در نقشه توجه شود ، معمولا این فاصله حدود ۲۰ سانتیمتر باشد .
رعایت اصول خم کاری و برش که در قسمت های بالا ذکر شد نیز باید مورد توجه قرار بگیرد
آرماتوربندی از حساس‌ترین و بادقت‌ترین قسمتهای ساختمانی بتنی است. زیرا تمامی نیروهای کششی در ساختمان به وسیله آرماتورها تحمل میشود. بدین لحاظ در اجرای آرماتوربندی ساختمانهای بتنی باید نهایت دقت و حوصله به عمل آید.
آرماتوربندی کاری تخصصی بوده و دقت و نظارت جدی بر آن الزامی است. در برخی شرایط تمام مقاومت فونداسیون را آرماتورها تامین میکنند. مهندسین ناظر موظف هستند قبل از اجرای بتن ریزی از آرماتوربندی فونداسیون بازدید به عمل آورده و تا پایان بتن ریزی نظارت مستمر و مستقیم داشته باشند.
نکات مهم درباره آماتور بندی
- از آماتور‌های زنگ زده یا آغشته به روغن نباید استفاده شود و در صورت وجود آلودگی باید ابتدا به پاکسازی آنها قبل از اجرا اقدام نمود.
- خاموتها که آرماتورهای عرضی هستند وظیفه نگهداری آماتور‌های طولی را دارند و جلوگیری از کمانش آرماتورهای طولی در هنگام فشار بسیار زیاد پس دقت شود که رعایت ضوابط خاموت گزاری کم اهمیت تر از آرماتور اصلی نیست.
- فاصله خاموتها از یکدیگر باید حدود ۲۰ سانتیمتر باشد یا همان یک وجب با دست که به راحتی میتوان اندازه گرفت.
خاموتها باید به وسیله‌ی سیم آماتور بندی به آماتور‌های طولی بسته شود. در واقع به وسیله سیم آماتور بندی به تمام آرماتورهای طولی مهار شوند.
تمام آرماتورها باید توسط قیچی مخصوص بریده شوند و نباید آرماتورها را توسط دستگاه هوا برش برید زیرا باعث میشود چند سانتی متر بریده شده با حرارت غیر قابل استفاده باشد. - از خم کردن آماتور در دمای پایین‌تر از پنج درجه سانتیگراد خودداری شود. برای خم کردن دوباره و شکل دادن مجدد، باید تمام آرماتورها به صورت سرد و با دستگاه مکانیکی خم شوند.
- فاصله بین آرماتورها تا سطح قالب بندی باید حداقل ۵/۲ سانتیمتر باشد تا پوشش بتنی روی آرماتورها دارای ضخامت مناسبی باشد. این کار علاوه بر ایجاد پیوستگی بین بتن و آرماتور از زنگ زدگی و خوردگی آرماتورها را محافظت می‌کند.
موارد خم کردن آرماتورها
- آرماتور در کارگاه کوچک با دست خم میشود و در کارگاه بزرگ توسط ماشین
- آرماتورها به صورت سرد باید خم شود.
- آرماتورها قبل از خم باید کاملاً صاف شده باشد.
- چکش کاری برای خم کردن مجاز نیست.
ضوابط در خم کردن آرماتور
- حداقل قطر فلکه خم کن متناسب با نوع فولاد است.
- سرعت خم کردن متناسب با نوع فولاد و دمای محیط انتخاب میشود. در مورد آرماتورهای سرد اصلاح شده، سرعت خم کردن با روش تجربی به دست می‌آید.
- در دمای کمتر از ۵- درجه سلسیوس خم کردن آرماتورها مجاز نیست.
- باز و بسته کردن خم‌ها به منظور شکل دادن مجدد، به هیچ وجه مجاز نیست.
وصله آرماتورها
- وصله‌های پوششی
- وصله‌های جوشی
- وصله‌های مکانیکی (کوپلر)
- وصله‌های اتکایی
وصله پوششی
- متداول‌ترین نوع اتصال در سازه‌های بتنی استفاده از وصله پوششی است، که در اکثر ساختمانهای بتنی از آن استفاده میشود.
- محاسبه میزان طول پوششی مطابق این نامه بتن ایران عبارت است از ۱/۳ برابر طول گیرایی (مهاری) آرماتور مد نظر.
- در محل طول پوششی باید اطمینان از اتصال دو آرماتور در تمام طول آرماتور حاصل شود.
وصله‌های جوشی
به طور کلی استفاده از جوش در اتصال دو آرماتور دارای شرایط ویژه‌ی است. روش‌های متداول برای وصله‌های جوشی عبارت است.
- اتصال جوشی نوک به نوک خمیری (جوش الکتریکی تماسی)
- اتصال جوشی ذوبی با الکترود (جوش با قوس الکتریکی)
وصله‌های مکانیکی
کوپلرها قطعات اتصال دهنده مکانیکی آرماتورها هستند.این قطعات آرماتور را در راستای هم و بدون خروج از مرکزیت به یکدیگر متصل میکنند و بسیار سبک‌تر از وصله‌ها هستند.
مزایای استفاده از اتصالات مکانیکی نسبت به اتصال اورلب
- کاهش تراکم آرماتور
- صرفه جویی در آرماتور مصرفی و کاهش هزینه‌های آماده سازی و نصب
- قابل استفاده در قطرها و شکل‌ها و طول‌های مختلف آرماتور
- استحکام کافی و تحمل نیروها به هنگام صدمه دیدن آرماتور
- یکپارچه عمل نمودن آرماتور در محل اتصال
- در امتداد هم قرار گرفتن محور آرماتورها در محل نصب
- امکان استفاده از تمام طول شاخه آرماتور و نداشتن ضایعات
وصله‌های اتکایی
در وصله‌های اتکایی ضوابط کلی زیر باید رعایت شود.
- باید دو آرماتور در امتداد عمود بر محور بریده شوند.
- استفاده از وصله‌های اتکایی، فقط برای آرماتورهای تحت فشار با قطر ۲۵ میلیمتر و بیشتر مجاز است.
- در وصله‌های اتکایی هر آرماتور باید به سطحی صاف منتهی شود که زاویه آن نسبت به صفحه عمود بر محور آرماتور از ۱/۵ (یک و نیم) درجه بیشتر نباشد.
- استفاده از وصله‌های اتکایی، فقط در اعضای دارای خاموت‌های بسته یا مارپیچ مجاز است.
- باید در انجام وصله‌های اتکایی در یک مقطع خودداری شود.
ضوابط در وصله کردن آرماتورها
- در قطعات تحت خمش و خمش توام با فشار، نباید بیش از نصف آرماتورها در یک مقطع وصله شود.
- در صورت وجود کشش یا کشش ناشی از خمش، حداکثر یک سوم آرماتورها در یک مقطع را میتوان به وسیله پوشش وصله نمود.
- وصله کردن آرماتورهای تحتانی قطعات خم شی در وسط دهانه یا نزدیک به آن یا آرماتورهای بالایی قطعاه خمشی روی تکیه گاه یا نزدیک آن مجاز نیست.
- به طور کلی هر وصله باید ۴۰ برابر قطر آرماتور با وصله مجاور فاصله داشته و در یک مقطع قرار نگیرد.
آرماتور گذاری شالوده‌ها
- آرماتورها به صورت شبکه‌ای در کف شالوده قرار داده می‌شوند.
- برای ایجاد چسبندگی بیشتر و انتقال مناسب تر نیرو بین فولاد و بتن در کناره‌های فونداسیون آرماتورهای شبکه با خم ۹۰ درجه به طول معین شکل داده می‌شوند.
- با توجه به میزان بار و عمق فونداسیون، سیستم آرماتور گذاری در آنها می‌تواند به صورت شبکه‌های تحتانی یا ترکیبی از شبکه‌های تحتانی و فوقانی باشد.
- برای حفظ فاصله مناسب بین دو شبکه از خرک استفاده میشود.
انواع آرماتور استفاده شده در شناژ
- آرماتور عرضی
- آرماتور طولی
وظایف آرماتور طولی
- تقویت ستون در مقابل بارهای فشاری و خمشی
وظایف آرماتور عرضی
- نگه داشتن آرماتورهای طولی در جای خود
- جلوگیری از کمانه کردن آرماتورهای طولی در هنگام وارد شدن نیروهای فشاری
- تقویت ستون در جهت عرض و در مقابل بارهای جانبی
آرماتور عرضی را خاموت می‌گویند. بسته به نوع شکل هندسی ستون از خاموت‌های مختلفی استفاده میشود. برای ساخت شمع‌ها و ستون‌های استوانه‌ای یا دایره‌ای شکل از خاموت‌هایی دایره‌ای شکل به نام دورپیچ یا اسپیرال استفاده میکنند.
نحوه اجرای آرماتور بندی ستون
برای آرماتور بندی ستون مراحل زیر انجام میشود.
- خم زدن ریشه ستون
- انتقال خاموتها از محل ساخت خاموت به محل ستون
- جا گذاشتن خاموتها در داخل ریشه ستون
- انتقال آرماتورهای طولی ستون از محل آماده شدن به محل ستون
- مشخص کردن محل قرار گیری خاموتها بر روی آرماتور طولی با استفاده از گچ
- بستن آرماتورهای طولی ستون با آرماتور ریشه هم قطر به وسیله سیم
- انتقال خاموتها به محل نشانه گذاری شده با گچ و بستن آنها به آرماتور
- دیلم زدن
